İstanbul terroru: Regionda son qanlı akkordlar
İstanbulda baş vermiş terror aktından sonra Türkiyə kəşfiyyatı biri qadın olmaqla, 46 nəfəri saxlayıb. Hadisənin təşkilatçılarından hesab olunan daha 4 nəfərin axtarışı isə davam edir. 6 nəfərin ölümünə və 80 nəfərin yaralanmasına səbəb olmuş terror aktının əsas şübhəlisi isə Suriya əsilli Əhləm əl-Bəşiri adlı qadındır. Əl-Bəşiri istintaqa verdiyi ifadəsində təsdiq edib ki, onu Suriyada fəaliyyət göstərən PKK-nın bazasında kəşfiyyatçı kimi yetişdiriblər. İstanbulda terror aktı törədilməsini də Kobanidəki terrorçular sifariş ediblər.
Lakin dünən PKK bununla bağlı açıqlama yayaraq, terror aktını törətmədiyini bəyan edib. Əksər ekspertlər isə terror təşkilatının bu qanlı hadisəni indiki məqamda üzərinə götürməməsi qeyri-adi hadisə deyil. Onların qənaətinə görə, PKK məsuliyyətdən boyun qaçırmaq, Türkiyə ordusunun Kobanidə əməliyyat keçirməsinə rəvac verməməsi üçün belə bir addım ata bilər.
Amma pazlları bir araya düzgün şəkildə yığdıqda hadisələrin Suriyadan da o tərəfə keçdiyini görmək mümkündür. Hərçənd nazir Soylunun dediyi kimi, bu məsələdə ABŞ-ın iştirakı bir o qədər inandırıcı görünmür. Düzdür, Kobani hazırda ABŞ hərbçilərinin nəzarəti altındadır və oradakı PKK-çılara da amerikalıların dəstək verdiyi şübhə doğurmur. Ancaq indiki məqamda, xüsusən Ukrayna ilə Rusiya arasında davam edən müharibə fonunda, üstəlik, Türkiyənin kilid rol oynadığı danışıqlar porsesində belə bir addımın Vaşinqton tərəfindən atılması bir o qədər məntiqli görünmür.
İndi isə detalları ardıcıllıqla sıralayaq. Bir qədər əvvəl Türkiyə xüsusi xidmət orqanları ölkə ərazisində kəşfiyyat və təxribatla məşğul olan əvvəlcə 8 nəfərlik, daha sonra isə 11 nəfərlik İran kəşfiyyatçısını yaxaladı. Ardından məlum oldu ki, bu adamlar Türkiyədə bir sıra təxribatlar törətməklə yanaşı, yəhudi iş adamlarını da sui-qəsd düzənləmək istəyiblər.
Lakin məsələnin üzərindən bir qədər keçdikdən sonra Türkiyə kəşfiyyatı Şimali İraqda PKK terror təşkilatına qarşı əməliyyatlar zamanı məlum oldu ki, terrorçuların əsas silahları təkcə Qərbdən gəlmirmiş. Elə İranın verdiyi bir sıra yüngül silahlardan da istifadə edirmişlər. Və bəzi terrorçuların İranda təlim keçdikləri, habelə İran Kürdüstanındakı PKK-nın qolu olan PEJAK-dan da əlavə dəstək alırmışlar.
Bu da yekun deyil. Proseslər zaman içində İranın daxilinə sıçramağa başladı.Qısa müddətdə gənc bir qızın öldürülməsi böyük etirazlara çevrildi və iki aya yaxındır ki, davam edir. Hazırda molla rejimi aksiyaların qarşısını almaq üçün bütün zorakı vasitələrdən istifadə etsə də, heç bir nəticəyə nail ola bilmir. Əksər ekspert və müşahidəçilər bildirir ki, İranda başlayan aksiyalar uzun davam etsə də, məntiqi sonluqla nəticələnəcək. İki əsas versiya üzərində dayanılır ki, onlardan biri molla rejiminin devriləcəyidir. İkinci versiya isə odur ki, molla rejimi qalsa da, daha əvvəlki kimi sərt qaydalarla ölkəni idarə edə bilməyəcək. Bir çox yumuşalmalara gedəcək ki, bu da onların sadəcə, ömürlərini müəyyən müddətə uzada biləcək.
İstər İran, istərsə də xarici ekspertlər birmənalı hesab edirlər ki, birinci versiya daha realdır. Onlar həm də bu gedişin təkcə İran üçün deyil, eyni zamanda, çevrə ölkələrinə də böyük zərər vuracağı qənaətindədirlər. Həmin ekspertlər o fikirdədirlər ki, İrandakı molla rejimi ömrünü uzatmaq məqsədi ilə çevrə ölkələrində müxtəlif təxribatlar, xaoslar törətməklə bütün regiona son pisliklərini etməkdən çəkinməyəcəklər. Xüsusən də, Türkiyə və Azərbaycanın hədəfdə olması şübhəsizdir. Üstəlik, bu addımları atmaları üçün artıq “zəmin”ləri də var. Belə ki, Türk Dövlətləri Təşkilatının son Səmərqənd toplantısında İranla bağlı səsləndirilən fikirlər Tehranın qıcıqlanması və regionu qana bulamaq üçün başlıca bəhanə rolunu oynaya bilər.
Həmin toplantıda Güney Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlıların təhsil və mədəni hüquqlarından məhrum olduqları, onların tarixi vətənlərindən uzaq düşdükləri vurğulanıb. Bu isə Tehranla Bakı, o cümlədən Ankara arasında gərginliyin pik həddə çatmasına səbəb olub. Çünki Tehran əminliklə bildirir ki, Azərbaycanın arxasında Türkiyə dayanıb və bu bəyanatların da müəllifi Ankaradır.
İran XİN-i, habelə deputatlarının ardıcıl olaraq, həm Azərbaycanı, həm də Türkiyəni təhdid etmələri açıq tezislə diqqəti çəkir. Məsələn, iranlı deputat Tacəddini bildirib ki, Azərbaycan qarşısında təbrizlilərdən təşkil olunmuş, bir zamanlar əfsanəyə çevrilmiş “Ləşkəre Aşura” ilə üz-üzə qalacaq. O həmçinin Naxçıvanın İrana birləşdirilməsi tələbi ilə də çıxış edib.
Lakin burada bir maraqlı məqam diqqəti çəkir. Azərbaycan əleyhinə çıxış edən bu adamlar ümumilikdə bir fikri xüsusi olaraq vurğulayırlar: “İran heç vaxt Osmanlı İmperiyası və ya Vahid Anadolu dövlətinin yaranmasına imkan verməyəcək”.
Qeyd edək ki, Türkiyənin neosomançılıq iddiasında olmasına dair bir xeyli fikirlər var. Lakin indiyə qədər “Vahid Anadolu dövləti” sözü heç zaman işlədilməyib və bu ilk dəfə İranın dilindən səslənir. Görünür, Tehran son Aazərbaycan-Türkiyə yaxınlaşması, bölgədə baş verən prosesləri təhlil edərək, belə bir qənaətə gəlib ki, Zəngəzur Dəhlizi açıldıqdan sonra regionda Azərbaycan və Türkiyənin iştirakı ilə yeni dövlət yarana bilər. Hərçənd bu mümkün versiya olsa da, real deyil.
İran Qarabağ savaşından sonra Bakıya olan münasibətini sərt şəkildə dəyişməsi, Ermənistanla daha dərin əlaqələr qurmağa çalışması, Zəngəzur Dəhlizi məsələsini bəhanə edərək sərhəddimizdə, habelə Türkiyə ilə sərhəddə ardıcıl təlimlər keçməsi İranın təkcə, mövqelərini gücləndirmək məsləsi deyil. Həm də bu, molla rejiminin son nəfəsində bölgəyə xaos gətirmək, yeni münaqişə ocağı yaratmaq niyyətlərinin təzahürü idi. Həmin niyyətlər isə daxildə etirazlar gücləndikcə daha şiddətli şəkil alacaq.
İndi isə qayıdaq İstanbul terroruna. Bu parçaları birləşdirdkdə qarşımızda canlanan mənzərə tam aydın olur. Bəlli olur ki, PKK-da təkcə Qərb və Rusiyanın deyil, həmçinin İranın da maraqlarına xidmət edən qruplar var. Düzdür, PKK və PEJAK mahiyyət etibarı ilə eyni missiyanı həyata keçirsələr də, mübarizə üsullarında müəyyən fərqliliklər də mövcuddur. Belə olan təqdirdə, Türkiyədə qeyri-sabitlik yaratmaq, ardıcıl təxribatlar törətmək İranın bilavasitə marağında ola bilər. Ən azından ona görə ki, molla rejimi gedər ayaqda bölgədə qanlı hadisələr törətməklə diqqəti həm özündən, həm də daxildəki qətliamlardan yayındıra və ya ikinci plana keçirməyə çalışması mümkündür. Digər tərəfdən isə bu proseslərdə Türkiyə və Azərbaycanın rolunun olduğunu düşünərək, onların qarşısını almaq üçün belə axmaq hərəkətə yol verə bilər.
Beləliklə, İstanbulda baş verən terror aktı PKK-nın əl işi olsa da, onun əsas sifarişçisinin İran olduğu istisna deyil. Bunu PEJAK və ya PKK-dakı özünə bağlı qoluna sifariş etməsi də mümkündür.
