Hökumətin yeni “sosial islahatlar paketi”nə, əslində isə pensiyaların, maaşların və sosial müavinətlərin banal indeksasiyasına, təriflər bitməmiş, Tarif Şurasından (TŞ) ictimai nəqliyyatda gedişhaqqının üçdə bir qədər artırılması qərarı gəldi. Bu nəticə olduqca gözlənilən idi. Hətta indeksasiyanın ən qızğın vaxtında belə, müstəqil iqtisadçılar bundan sonra Tarif Şurasının səhnəyə çıxacağını müzakirə edirdilər.
Yeganə sürpriz sürətdir - ölkədə hələ pensiyalara yenidən baxılmayıb, minimum əmək haqqı isə cəmi 15% artıb. Buna baxmayaraq, dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətlər heç olmasa, nəzakət xətrinə gözləmədən dərhal qalxdı...
Belə ki, Tarif Şurasının son qərarı ilə ictimai nəqliyyatda gediş haqqı 33% artırılıb. Sensasiyalı hökm fevralın 3-dən tətbiq olunacaq, metroda və marşrut avtobuslarında qiymətlər daha 10 qəpik - 30 qəpikdən 40 qəpiyə qaldırılacaq. Eyni zamanda, şəhərdaxili marşrut avtobuslarında tarifin yuxarı həddi 40 qəpik olacaq. Şəhərətrafı olanlar daha bahadır - məsafədən asılı olaraq 40 qəpikdən 1 manata qədər. Bundan başqa, şəhərlərarası avtobuslarda qiymətlər 1 kilometrə görə 0,030 manatdan (əvvəl 0,024 manat) çox olmayacaq.
TŞ-dən bildiriblər ki, bu artımdan əldə olunan vəsait avtobusların təkmilləşdirilməsinə və onlarda “xidmət keyfiyyətinin” yaxşılaşdırılmasına sərf olunacaq. Deyirlər ki, toplantıda artımla yanaşı, bir növ “tarif differensasiyası” məsələsi də “vurğulanıb” – müdafiəsizlərə, daha doğrusu, yoxsullara kömək etmək kimi bir şey.
Bunun nə vaxt olacağı bilinmir, amma qiymətlər indidən qalxıb. Şuranın qərarında daha sonra deyilənlər geniş oxucu kütləsi üçün anlaşılmaz olan, tərcümə olunmayan, xüsusi leksikalı söz oyunudur.
Dövlətin dəstəyindən ruhlanan nəqliyyat işçiləri mediada lovğalanırlar. “General Avto Company” daşıyıcı şirkətinin direktor müavini Asif Rüstəmov hesab edir ki, ictimai nəqliyyatda gedişhaqqının “cüzi” artırılması şirkətin xərclərini bir qədər də azaldacaq. Onun sözlərinə görə, ehtiyat hissələrinin ehtiyatlarını yeniləmək imkanı 50 qəpik tariflə yaranacaq.
Bütün bunlar onsuz da narazı olan ictimaiyyəti qəzəbləndirir. Yeri gəlmişkən, əhali bu cənabın biznesinin fayda-xərc hissəsindən xəbərsizdir. Amma insanlar ictimai nəqliyyat infrastrukturunun vəziyyətini, periferiyadakı avtobusları, ən əsası isə pul kisəsinin nə vəziyyətdə olduğunu yaxşı bilirlər.
Bütün bu müddət ərzində “sosial transformasiyalar paketi” barədə mədhiyyələr söyləyən hökumətyönlü ekspertlərin gözlənildiyi kimi sosial şəbəkələrdə səsi gəlmir. Başqalarına görə, yeni artım həyatımıza bir sıra əlavə xərclər gətirəcək və maaş standartlarını nəzərə alsaq, xərclər artıq mümkün həddi aşıb.
İqtisadçı ekspert Samir Əliyev xatırladıb ki, yanvar ayından hökumət minimum əmək haqqını 345 manata qaldırıb: “Eyni zamanda gedişhaqqı 33,33% artırılıb. Belə çıxır ki, fevraldan azərbaycanlı ailənin bir üzvünün gedişhaqqı ən azı 6 manat artacaq. Avtobus dəyişmədən gediş-gəliş 24 manata başa gələcək – bu, minimumdur. Amma üç nəfərlik ailə ən azı 72 manat xərcləməli olacaq”.
“Əgər orta ailənin dörd nəfərdən ibarət olduğunu və hər gün ən azı iki nəfərin nəqliyyatdan istifadə etdiyini düşünsək, onun xərcləri ən azı 12 manat artacaq. Yəni dövlət 45 manat verir, 12 (26,7%) manat alır. Hər kəsdə iki, cəmi dörd marşrut dəyişmə olsa, xüsusilə Xırdalan və Sumqayıtda yaşayanların xərcləri ikiqat artar. Yeri gəlmişkən, minimum əməkhaqqının artımı artıq özünüməşğulluqda da hiss olunub – onların vergiləri, sosial müavinətləri, indi isə nəqliyyat xərcləri artıb”, - deyə mütəxəssis bildirib.
Bir sözlə, sosial təbəqələrə dəstək olmaq vaxtıdır ki, kasıblar daha az ödəsinlər. Tariflərə, belə demək mümkünsə, differensial yanaşma tətbiq etməyin vaxtıdır. Amma...
“Tarif Şurası bunu indi müzakirə edib və növbəti dəfəyə təxirə salıb. Mən bunun təsadüf olduğunu düşünmürəm. Növbəti artım, çox güman ki, diferensial tariflər şousu altında olacaq. Ona görə də sonraya saxladılar”, - deyə Əliyev vurğulayıb.
Artıq qeyd edildiyi kimi, ictimai nəqliyyatda qiymət artımı gözlənilirdi. Hələ sentyabr ayında nəqliyyat işçiləri maaşlarının artırılması üçün Tarif Şurasına müraciət etmişdilər. Artıq onların müraciəti təsdiqlənib. Yeri gəlmişkən, bu sahənin xərc və gəlirləri ilə bağlı məlumatlar ictimaiyyətə məlum olmadığından, bu dalğanın səbəbləri barədə müxtəlif fikirlər söylənilir.
Bununla belə, bu, ümumi qaydadan istisna deyil. Tariflərin hansı kriteriya və hesablamalara görə qaldırıldığını heç kim bilmir. Ancaq insanlar arasında artıq sınaqdan keçirilmiş bir fikir hökm sürür: pensiyalar və əməkhaqları indeksləşirsə, deməli tənzimlənən qiymətlərdə qarşıdan gələn artım gözlənilməlidir.
Analitiklərin fikrincə, növbədə dəmir yolu nəqliyyatının bahalaşması, qazın, benzinin və işığın qiymətinin qalxmasıdır.
O da maraqlıdır ki, indiki “dövlət” bahalaşmasının yeni dalğası cəmiyyəti ümumi iqtisadi rifah fonunda bürüdü. Ötən il respublikanın neft və neft məhsullarının ixracından valyuta daxilolmaları əvvəlki illə müqayisədə təxminən iki dəfə artıb... //AYNA//
