Avropa İttifaqına üzv ölkələrin xarici işlər nazirləri Ermənistanın tələbi ilə “Qafqazda nizamlanmanın təşviqi” üçün Ermənistanda mülki missiyanın yaradılmasını təsdiqləyiblər. Avropalıların regionda əsl məqsədləri nədir və bu, Rusiya üçün “ikinci cəbhə”yə çevriləcəkmi?
Bu barədə “Regnum” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, Avropa İttifaqı (Aİ) Şurası xarici işlər nazirləri səviyyəsində Aİ-nin Ermənistanda mülki missiyasının (EUMA) yaradılması ilə bağlı razılıq əldə edilib. Bəyanatda deyilir ki, “onun vəzifəsi Ermənistanın sərhədyanı rayonlarında etimadı artırmaq və Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşmasına şərait yaratmaqdan ibarət olacaq”.
Amerikanın “Politico” nəşrinin məlumatına görə, 100 mütəxəssisdən ibarət missiya 2 il müddətinə nəzərdə tutulub.
Şuranın bəyanatında, həmçinin bildirilir ki, Aİ-nin yeni komandası "müntəzəm patrullar həyata keçirəcək və vəziyyət haqqında hesabat verəcək, bu, Aİ-nin yerdəki vəziyyətlə bağlı anlayışını gücləndirəcək" və "Avropa Şurasının prezidenti Çarlz Mişelin rəhbərlik etdiyi proses missiya çərçivəsində vasitəçilik səylərində iştirak edəcək".
İrəvan hesab edir ki, bu, “Bakıdan yeni eskalasiyadan sığortaya” çevrilə bilər. Öz növbəsində, Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell qeyd edib ki, yeni missiyanın yaradılması “Aİ-nin Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə cəlb olunmasının yeni mərhələsinə start verir”. Lakin ümumi tərtibatlar missiyanın konkret funksiyaları və vəzifələri haqqında danışmağa imkan vermir və onun vəzifələri sadələşdirilmiş şəkildə təsvir edilib.
İndi Ermənistan-Azərbaycan təmas xəttində qeyri-adi vəziyyət yaranır.
2021-ci il yanvarın sonundan Ağdamda Təmas Xəttində Monitorinq, məlumatların toplanması və işlənməsi, mübahisələrin həlli üzrə Rusiya-Türkiyə Birgə Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb. Amma görünür, Aİ missiyası və bu mərkəz bir-birinin regionda uzunmüddətli sülhün təmin edilməsi üzrə fəaliyyəti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Üstəlik, bir gün əvvəl Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) da sərhədə öz missiyasını göndərə biləcəyini deyib. Onun sözlərinə görə, “biz hələ də Ermənistan və Azərbaycan sərhədinə KTMT missiyasını göndərməyə hazırıq”.
O, azərbaycanlı vəzifədaşı Ceyhun Bayramovla telefon danışığında bu mövzunu müzakirə edib. Daha sonra o, KTMT missiyasının Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə göndərilməsi ilə bağlı sənədin razılaşdırıldığını, lakin onu qəbul etməyin mümkün olmadığını, “İrəvanın oraya Bakının hərəkətlərinin pislənməsini daxil etmək tələbi ilə” aydınlaşdırıb.
Beləliklə, Aİ missiyası Ermənistanla Azərbaycan arasındakı təmas xəttində peyda olur və Qarabağ zonasındakı təmas xətti Rusiya sülhməramlılarının nəzarəti altındadır. Belə bir “çəngəl” regionda hadisələrin gələcək inkişafında orijinallığı nəzərdə tutur.
İrəvan Bakı ilə sülh müqaviləsinin imzalanmasını Qərb platformasına keçirməyə çalışır. Təsadüfi deyil ki, Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan ötən ilin sonunda Moskvada Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirliklərinin rəhbərləri səviyyəsində üçtərəfli danışıqlarda iştirakdan imtina edib. Deməli, əslində Moskva danışıqları platforması Ermənistan tərəfindən bloklanıb.
Xüsusən İrəvan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını bəyan etdiyinə görə, Bakı belə bir oyuna əl atmaz.
Amma Ermənistan üçün bir şərt var: Qarabağ problemi öz siyasi və beynəlxalq xarakterini saxlayır və ATƏT-in Minsk qrupu səviyyəsində həll olunmalıdır.
ATƏT-in Minsk qrupu formal olaraq buraxılmasa da, onun beynəlxalq mandatı qüvvədə qalır, Fransa və ABŞ Ukrayna böhranına görə Rusiya ilə bu formatda əməkdaşlıqdan imtina ediblər. Qalib Bakı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra hesab edir ki, “Minsk qrupuna ehtiyac yoxdur, çünki Qarabağ problemi artıq həll olunub”.
Bununla yanaşı, Bakı Brüsselin “vəziyyəti geriyə oynamaq” cəhdlərini Aİ-nin regionda fəallaşmasında görür. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev avropalı siyasətçiləri Bakı ilə Aİ-nin yeni missiyası ilə bağlı razılaşmadıqları üçün onları “aldatmaqda” ittiham etməyə başlayıb.
Onun sözlərinə görə, “müqavilə nədənsə pozulub, bu, əlbəttə, son dərəcə məyusedicidir, çünki biz ciddi insanlarıq... Əgər biz nəyisə, hətta şifahi şəkildə də razılığa gəlmişiksə, o zaman razılaşmalara əməl edilməlidir”.
Eyni zamanda, Azərbaycan Fransa prezidenti Emmanuel Makrondan bu intriqanın təbliğində şübhələnir və belə “məxfi oyunların Aİ-ni danışıqlar prosesindən kənarda qoya biləcəyinə” eyham vurur.
Azərbaycan Brüssel danışıqlar platformasına belə “zərbə vurur”. Amma Əliyev “Fransa faktiki olaraq özünü bu prosesdən tamamilə təcrid edib”, “yalnız Amerika və Rusiya qalıb”,-deyəndə, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri kimi onları nəzərdə tutduğu aydın olur. Bu, həm də yeni vacib nüanslardan biridir.
Amerikalılara gəldikdə isə, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken vaxtaşırı Bakıya və İrəvana zəng etsə də, onlar Qarabağ siyasətini hələ dəqiq müəyyənləşdirməyiblər. Vaşinqton Cənubi Qafqazda gedən proseslərdən uzaqlaşmaq niyyətində deyil. Üstəlik, Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun ABŞ-a son səfəri zamanı Ankara əvvəllər çəkindiyi bu regionda Vaşinqtonla birgə hərəkət etməyə razılaşıb.
Amerikalı ekspertlərin əvvəllər güman etdiyi kimi, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Birləşmiş Ştatlar “bölgədə itirilmiş nüfuzunun heç olmasa bir hissəsini geri qaytarmağa çalışacaq”.
Əvvəllər ABŞ-ı ATƏT-in Minsk qrupunda təmsil etmiş səfir Yan Kelli bəyan edib ki, “gec-tez Qarabağ üzrə üçtərəfli saziş əvəzinə, həm Dağlıq Qarabağın, həm də sülhməramlıların statusunun olduğu beynəlxalq müqavilə ortaya çıxmalıdır”.
Amerikanın “The National Interest” nəşri öz növbəsində proqnozlaşdırır ki, “Rusiya istər Kipr, istərsə də Yaxın Şərq və ya Balkanlardakı etno-siyasi münaqişələrin həlli təcrübəsinə əsaslanaraq, Qarabağ münaqişəsinin siyasi-hüquqi müstəviyə keçməsi ilə Türkiyə vasitəsilə regiondan sıxışdırıla bilər”.
Bu vəziyyətdə Moskvanın təkcə Bakı və İrəvana deyil, tamamilə hamıya uyğun qərarlar qəbul etməsi vacibdir. Amma bunun üçün dünya diplomatiyasının düşdüyü mürəkkəb labirintdən çıxmaq lazımdır. Brüssel bundan çıxış yolunu Ermənistanla Azərbaycan arasındakı sərhəd zonasına yeni missiya göndərməklə axtarır. Moskvanın konkret əməli hərəkətlərə keçməsinin vaxtı çatıb. İlk növbədə, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Bakı və İrəvana dəfələrlə müraciət etdiyi Qarabağdakı rus sülhməramlılarının statusunu müəyyən etmək lazımdır.
İkincisi, Qərb Qafqazda Rusiya üçün “ikinci cəbhə” yaratmağa çalışır. Regionda fəallaşan kollektiv Qərbin rəhbərlik etdiyi regionda mümkün silahlı eskalasiyanın artırmaq, Qarabağ münaqişəsini alovlandırmaq və region dövlətlərindən biri hesabına Moskvaya həmlə etmək istəyir.
Rusiya bu kombinasiyanı görür. Dmitri Peskovun sözlərinə görə, “lazımi istiqamətdə iş gedir”. Onun məqsədi 2020-ci il noyabrın 9-da üçtərəfli sazişlərin və iki il əvvəl Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanmış sənədlərin həyata keçirilməsinə nail olmaqdır. Lakin Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin fikrincə, yeni qərarların vaxtı artıq yaxınlaşır və tezliklə onlar məlum olacaq.
Reyting.az
